بر پایۀ کتاب« امام در عینیت جامعه» اثر علامه حکیمی

امام در عینیت جامعه عنوان نوشتاری به قلم زیبا و نثر فاخر استاد علامه حکیمی است . این کتاب با آن که دارای شمار صفحات زیادی نیست اما در شناساندن حیات دینی اهل بیت (ع) و ارائه کلید هایی برای پژوهش ، بسیار ارزشمند است .استاد در بخشی از این کتاب ، به مدد زهد مثال زدنی ، پارسائی ، زندگی ابوذروار و عنایت معصومان (ع ) توانسته است اندکی از آن دردها را که بر دل های دوستداران اهل بیت (ع) چنگ افکنده است، ترمیم کند . رنجی که از محجوریت قرآن ناطق و کم کاری درباره آنان نشأت گرفته است .
مشخصه های دوران امامت امام هشتم (ع) در بخشی از این کتاب از این قرار است :
۱) تنظیم تقویم زمانی برای دوران امامت امام هشتم (ع).
استاد حکیمی در لابلای نوشته کوتاه خویش ، نخست فهرستی از این تقویم زمانی ارائه داده است . وی دوران امامت امام را به سه بخش زمانی تفکیک کرده است .
الف : دوره نخست که از سال ۱۸۳ هجری تا سال ۱۹۳ هجری به درازا کشیده شده است .
ب : دوره دوم که سالهای ۱۹۳ تا ۲۰۱ را شامل شده است .
ج : دوره پایانی امامت آن حضرت که از سال ۲۰۱ آغاز گشته و در ۲۰۳ هجری به پایان رسیده است .
۲)  علامه پیش از ارائه فهرستی از شاخص های شناسایی هریک از این دوره های سه گانه، سرفصل های عمومی آنها را به رشته تحریر در آورده است . این سرفصل ها عبارتست از :
الف : تأیید غیر مستقیم قیام هایی که در مجموعه بیست سال امامت آن حضرت به وقوع پیوسته است .وی به مهمترین آن ها نیز اشاره می کند. از آن میان ، قیام محمد بن ابراهیم طباطبا به سال ۱۹۹ در کوفه و قیام محمد بن جعفر الصادق(ع) مشهور به محمد دیباج در شهر مدینه است . چگونگی ارتباط قیام نخست با امام هشتم (ع) بر مبنای روایتی است که ازجمله اخبار غیبیه امام باقر(ع) خطاب به صاحب سرش ؛ جابر جعفی است . و در آن از خروج مردی در سال ۱۹۹ ه ق و بر فراز منبر کوفه خبر داده است کسی که خداوند و فرشتگان به وجود او مباهات می کنند. ( تتمه المنتهی / عباس قمی / ص ۱۶۳ ) استاد حکیمی برای پیوند محرمانه و سری دومین قیام با امام هشتم (ع) به چگونگی های حالات روحی و معنوی محمد دیباج استناد کرده و بر مبنای چنین استظهاری به ارتباط فکری محمد دیباج با امام (ع) رأی داده است .
ب : از دیگر سرفصل های عمومی دوران بیست ساله امامت امام هشتم (ع) ، تلاش ان حضرت برای تصحیح فرهنگ دینی و فکری جامعه آن روزگاران است .  ابزارهایی که علامه حکیمی معتقد است، امام هشتم(ع) از آن بهره برده است ، چنین است :
ب-۱ : دانش گسترده و بی پایان امام (ع) :
بسیاری از روایت ها در ادبیات حدیثی اهل البیت (ع) درباره دانش خالص معصومان است . امیرالمومنین در این باره فرموده است : « هم عیش العلم و موت الجهل » (نهج البلاغه) « آل محمد (ع) مایه حیات دانش و سبب میراندن جهالت اند »  در روایت دیگری در این باره فرموده است : « اگر خداوند می خواست خود را می شناساند لیکن مارا باب ، راه و وجه شناخت خویش قرار داده است . هرگز یکسان و برابر نیست آن کس که به چشمه های زلال روی آورده است با آن کس که به چشمه های تیره و کدر پناه برده است . » (حکیمی/کلام جاودانه)
افزون بر روایات بسیاری که در کتاب های حدیثی و روایی در این باره نقل شده است ، دراین کتاب برهان دیگری  نیز اقامه شده است . این برهان چیرگی امام هشتم (ع) بر همه صاحبان اندیشه ها در مناظرات عاشورائی مرو است . از نظر نویسنده , بسیاری در این سال ها در کنار خوان به یغما برده بیت المال به ارتزاق نشسته اند . اینان « کسانی هستند که به نام خدمت ، همکاری ، ترجمه ، طبابت ، کتابداری ، اخترگویی و به عنوان مستشار به منابع قدرت نزدیک شده اند و به نشر انواع تفرقه ها ، لا اعتقادی ها در میان مسلمانان سرگرم بوده اند  ومأمون به نام دوستدار علم و حکمت این همه را دامن میزد و امکان میداد تا نفوذ فرهنگی جناح حق را که از دوران امام باقر (ع) رو به توسعه نهاده بود ، محدود سازد و ذهن جامعه را از فراگیری آن فرهنگ انقلابی و حق طلب منصرف کند و به ذهن گرایی ها ، سرگرم سازد . » (امام در عینیت جامعه / ص ۵۲ )
در هر روزگاری ، بافته ها ، حرف  و سخن های بسیار، توانایی شکستن هر آوای بلندی را داشته است . شاید از این روست که در ادبیات روایی ، حرف بی حاصل و بسیار نشانه کم عقلی انسان و صد البته نشانه کم خردی فرد و جامعه شمرده شده است. در قرآن کریم افتراق انسان ها ؛آینه تفکر فرعونی دانسته شده است (نک / قران /ایات نخست قصص ) و در برابرآن، قرآن، مظهر یگانگی اندیشه ها و کاهش سقف تشتت های  فکری تا نازل ترین سطح آن تلقی شده است .
در جامعه هایی  با این چگونگی که با پر رنگ کردن دامنه اختلافات فکری به خواب نرفته است بلکه خود را به خواب زده است و بیدار کردنش محال می نماید امام هشتم (ع) چنان هشیارانه گام بر همۀ همهمه ها نهاده است که چیزی به جز سکوت و حسرت برای نجوا آفرینان، برجا نماتده است .
ب-۲ : از دیدگاه حکیمی، ابزار دیگری که امام هشتم (ع)، از آن مدد گرفته است سپیده باوران و مرزبانانی هستند که عقلانیت و عشق ، ایمان و شناخت ، تعهد و خرد را به هم آمیخته اند و برای گسترش آفاق اندیشه های خورشید مشرقی تا افق های خالی از سکنه حیات معقول پر کشیده اند و انگیزه آنان چیزی جز بازگشت مردمان به مدرسه های خالی از آیات حق نبوده است .
ب-۳ : دیگر ابزاری که امام هشتم (ع) در تصحیح فرهنگ دینی مردم به کار گرفته است پیشینه ای است که آل محمد (ع)وتابعان ایشان، درسال های مرزبانی و اشراف ، در گذشته ، از خود بر جای نهاده است . روزی که پیامبر (ص) درگذشت دختر و فرزندانش در خانه ای ساده ، کوچک و گلین روزگار می گذرانیدند که در آن جز پوستینی برای نشستن و اندکی لوازم زندگی ، چیز دیگری ، گزارش نشده است . بنا به شواهد تاریخی ، صد و بیست تن در سایه نخوت خویش به این خانه هجوم برده اند  لیکن تعداد انگشت شماری برای حراست از این خانه و اهل آن به پا خاسته اند  . پس از این واقعه داماد پیامبر (ص) فاطمه (س) را بر مرکبی می نشاند و تا چهل شب در خانه مهاجر و انصار می برد و از آنان برای احقاق حق خویش ، مدد می خواست و هیچکس دعوت آنان را اجابت نکرد لیکن گردش روزگاران چنان کرده است که هنوز قرن اول از هجرت تمام نشده است که شاگردان علمی فرزند همان خانه چهار هزار تن و در پاره ای از نقل های تاریخی بیش از این گزارش شده است . سال های آغازین قرن دوم همزمان با انقلابی بزرگ است که با شعار « الرضا من آل محمد » بخش وسیعی از سرزمین امت اسلامی را پر کرده است . ودر سال های پایانی همین قرن  تنها محدوده ای که محبت به خاندان پیغمبر در آن راه نیافته است کاخ های عباسیان بود که آن هم پس از حضور امام هشتم (ع) دربارگاه خلافت، ایستادگی ساکنانش در برابر عشق به خاندان پیامبر(ص)  درهم شکسته شد.
بنیانگذاران این روند رو به تصاعد آن هم به این گستردگی، فرزندان پاک همان فاطمه اند که با سیره عملی و روش علمی خود چنین چیزی را که محال می نموده است ممکن ساخته اند . این پیشینه علمی و عملی به ویژه کار بزرگ امام پنجم و ششم شیعه و شاگردان ایشان ، چیزی است که از دیدگاه علامه حکیمی به گسترش مهر امام هشتم (ع) در میان عامه و خاصه یاری رسانده است . به ویژه موضوعاتی چون عدالت اقتصادی و فقه سیاسی که  فرزندان معصوم فاطمه(س) بر آن ها تأکید کرده اند .