دو تن از نویسندگان ، به نام های « صغری لک زایی» و «زهرا قاسم نژاد » مقاله ای را ، نوشته اند که ، عنوان آن، « گونه شناسی برخورد امام رضا (ع) با جریان‌های انحرافی جامعه اسلامی» است . این مقاله ، در« فصلنامه علمی امامت ومهدویت »، به مدیر مسئولی ، محسن قرائتی و سر دبیری، روح الله شاکری زواردهی وبه شماره ۴۱، نشر یافته است که ، چکیده آن ، این است :

«در عصر ائمه علیهم السلام علل و عوامل گوناگونی ، سبب شد که ، جریان‌های انحرافی ، در جامعه اسلامی، گسترش یابد. در قرن سوّم هجری که ، مصادف با دوره امامت امام رضا (ع)، است ، جریان‌های انحرافی ، به دلایل سیاسی، فرهنگی، علمی، اجتماعی، اقتصادی، به اوج خود رسید. فرقه‌های واقفیه، غلات، مفوضه، مجبره، معتزله، زیدیه، متصوفه و خوارج را می‌توان از جنبش‌ها و جریان‌های انحرافی جامعه اسلامی برشمرد. با بررسی و مطالعه کلیه اسناد و مدارک موجود در این زمینه، به ویژه کتاب‌های رجالی و روایات امام رضا علیه السلام و سیره عملی ایشان در جامعه، می‌توان برخورد امام با جریان‌ها و جنبش‌های انحرافی جامعه را به گونه‌های ذیل خلاصه نمود: گفت‌وگو و مناظره با سران جنبش‌ها و جریان‌های انحرافی، پرورش نخبگان علمی، فرهنگی، سیاسی، اقتصادی، ارتباط امام با خواص جامعه و دفع شبهات آنان، ترویج تشیع اعتقادی، اعلام فهرست مراجع دینی مورد تأیید، انتشار فهرستی از پایه گذاران جریان‌های انحرافی و بیان عمق انحراف آن‌ها در قالب احادیثی کوتاه، مبارزه با انتشار تردید‌ها و تشکیک‌های دشمن، استفاده از اصل تحریم، ترویج عقاید و
باورهای کلامی صحیح و رد عقاید و باورهای نادرست جریان‌های انحرافی، تفسیر صحیح آیات قرآن کریم، ترویج فرهنگ مهدویت، استفاده از اصل کرامت».(فصلنامه علمی امامت ومهدویت ، مدیر مسئول ، محسن قرائتی ، ش ، ۴۱، سر دبیر روح الله شاکری زواردهی)

 نگارنده این نوشتار، به تلاش این دو ، و همه کسانی که ، برای اهل بیت (ع) ، می نویسند ، سخن میگویند و یا به نشر رساله ، مقاله و کتاب می پردازند ، ارج می گذارد و بهترین توفیقات را برای ایشان ، در خدمتگزاری، به ستارگان معرفت نبوی (ص) ، از خداوند خواستار است . لیکن ، نکاتی در مقاله یاد شده ، هست که ، بی نیاز از تامل نیست واز میان آنها ، به سه مورد ، اشاره میشود:

 ۱- عنوان«جریانهای انحرافی » از عناوین تازه روزگاران ماست و دارای کاربرد سیاسی ویژه ای است . به کار بردن این کلمه ، در باره ، فرقه های عصر دوم وسوم از هجرت ، نوعی مغالطه است.

۲ – نویسندگان مقاله ، پنجمین محور ، از محورهای فعالیت امام هشتم (ع) را ، «انتشار فهرستی ، از مراجع دینی مورد تایید »، ذکر میکنند ومی نویسند: «اعلام فهرست مراجع دینی مورد تأیید از جمله اقدامات اساسی امام در مبارزه با جریان‌های انحرافی جامعه، انتشار فهرستی از افراد مورد تأیید بود تا شهروندان برای حل مشکلات و مسائل دینی خود به آنان رجوع کنند. این افراد نخبگان و خواص جامعه شیعی بودند که از بارزترین ویژگی آنان فقه مداری‌شان بود. مطالعه کتاب‌های رجالی و روایی، این نکته را به خوبی روشن می‌نماید. مرحوم نجاشی در گزارشی بیان می‌دارد که ، امام به وکیل خود، عبدالعزیز بن مهتدی قمی فرمودند: آموزه‌های دینی خود را از یونس بن عبدالرحمن فرا بگیر: «حدثنی عبد العزیز بن المهتدی و کان خیر قمی رأیته و کان وکیل الرضا
علیه السلام و خاصته فقال: إنی سألته فقلت: إنی لا أقدر علی لقائک فی کل وقت فممن آخذ معالم دینی؟ فقال: خذ عن یونس بن عبد الرحمن. و هذه منزله عظیمه» (نجاشی، ۱۴۰۷: ص۴۴۶).  ( بهترین اهل قم ، عبدالعریزبن مهتدی ، بود او وکیل و از مرتبطان با امام (ع) ، بود. اومیگوید از امام هشتم (ع)پرسیدم : « من توان ملاقات هر روزه با شمارا ، ندارم . چه کنم ؟». امام (ع ) فرموددند: «معا رف دینی خود را از یونس بن عبدالرحمن بیاموزید !». سپس عبدالعزیز گفت : « این جایگاه ویژه یونس را می رساند» زکریا بن آدم نیز از فقهایی است که مورد تأیید امام علیه السلام است. علی بن مسیب که از ثقات است؛ می‌گوید: از امام رضا علیه السلام خواستم فردی را به من معرفی نمایند تا معالم دینم را از او فرا بگیرم. امام زکریا بن آدم را معرفی فرمودند: «عنه عن سعد بن عبد الله عن محمد بن عیسى عن أحمد بن الولید عن علی بن المسیب قال قلت للرضا علیه السلام شقتی بعیده و لست أصل إلیک فی کل وقت فممن آخذ معالم دینی؟ فقال: من زکریا بن آدم القمی المأمون علی الدین و الدنیا قال علی بن المسیب: فلما انصرفت قدمت علی زکریا بن آدم فسألته عما احتجت إلیه» (کشی، ۱۳۴۸: ص۵۹۵).»(همان مقاله).

همان گونه که ملاحظه میشود ، امام (ع) در پاسخ به دو تن از یاران خویش، دو تن از بزرگان اصحاب خود را ، به منظور پاسخگویی به سوالات آن دو، آن هم به صورت موردی وجزیی ، معرفی کرده است . این مطلب کجا؟ وانتشار یک فهرست از «مراجع مورد تایید ، توسط امام (ع)» کجا ؟ آن هم ، به صورت «عمومی وگسترده ». این خود مغالطه ایست که نویسندگان مقاله ، در گرداب آن ، گرفتار آمده اند و وظاهرا ، با ذهنیت پیشینی که داشته اند ، کاری را ، به امام (ع) ، نسبت داده اند که ، از اقامه دلیل برآن ، ناتوان ، مانده اند.

۳- همین خطای مغالطه ای ، در بخش دیگری از مقاله یاد شده ، تکرار شده است واین بار ، نیز، با ذهنیت پیشینی ، چیزی به امام (ع) ، نسبت داده شده است که ، ضمن مغالطه آمیز بودن و نادرستی آن ، از منظر تاریخی ، با محبت امام (ع) ، نیز ناسازگاراست. آن دو در باره محورششم ، از ، فعالیتهای امام رضا (ع) ، می نویسند: «۶- انتشار فهرستی از پایه گذاران جریان‌های انحرافی و بیان عمق انحراف آن‌ها در قالب احادیثی کوتاه امام از یک طرف، اسامی افراد مورد اعتماد را که مردم می‌توانند برای فراگیری آموزه‌های دینی به آنان رجوع کنند؛ اعلام می‌نمودند؛ و از دیگر سو، امام سردمداران و عاملان جریان‌های انحرافی را نیز معرفی می‌نمودند و گاهی در قالب سخنان کوتاه به بیان انحراف اندیشه‌ها و باورهایشان می‌پرداختند»(همان) در این بخش نیز ، خواننده مقاله ، هرچه ، به پیش ، می رود ، به سند یقین آوری که ، مدعای نویسندگان مقاله ، را ، اثبات کند ، دست نمی یابد.

در پایان باز یادآوری می شود منظور ما از مدعای نویسندگان ، ارائه و اثبات «نشر فهرستی از سردمداران جریان انحرافی – به تعبیر نویسندگان مقاله – ، توسط امام هشتم (ع) » است . جایگاه دلایل این ادعاء ، در مقاله، خالی است. در این باره ، صرفا ، سه روایت از امام (ع) ، ذکر شده است که ،امام هشتم (ع) ، در مواردی « مقطعی» ودر پاسخ به سوالات برخی ، درباره کسانی چند وعقایدی چند ، دستور به ، تامل و پرهیز داده اند . و بر کسی پوشیده نیست که ، میان دستوری «مقطعی وجزیی» ، با کاری  که به امام (ع) با تعبیر «گسترده و همه جانبه» نسبت داده اند، تفاوت ، از زمین تا آسمان است!!