پدیدآورده (اصل مقاله): حائری پور، محمدمهدی، دستاوردهای اجتماعی حکومت امام مهدی (عج)، فصنامه مشرق موعود، زمستان ۱۳۹۶، شماره ۴۴ (علمی-پژوهشی)، صفحه ۱۱۹ تا ۱۴۴)

اشاره

حکومت امام مهدی (عج) که میراث حکومت انبیاء و عصاره و خلاصه همه فضائل حکومت خوبان عالم است، دستاوردهای فراوانی در حوزه های مختلف اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و تربیتی برای جامعه بشری خواهد داشت که به برخی از دستاوردهای اجتماعی آن پرداخته خواهد شد. دستاوردهای اجتماعی حکومت امام مهدی (عج) در سه بخش کلی قابل تبیین هست: تقویت زیرساخت ها، اصلاح رفتارها، سامان دهی روابط اجتماعی.

-تقویت زیرساخت ها

۱- رشد عقلی و علمی: از دستاوردهای مهم اجتماعی و حکومتی امام مهدی (عج)، رشد اخلاقی و علمی بشر است. بدون شک عقل، پیامبر درونی انسان هاست که در پرتو هدایت های او بشر به سعادت رهنمون می گردد و مسیر رشد و تعالی مادی و معنوی جامعه، جز از مسیر تعقل و خردورزی ممکن نیست.
پیامبر (ص) فرمود: «همانا همه خوبی ها با عقل به دست می آید و آن که عقل ندارد دین ندارد. (ابن شعبه حرانی، ۱۴۰۴، ص. ۵۴) در زمان ظهور عقل بشر شکوفا شده و هدایت عقلی در زندگی جایگاه خود را پیدا می‌کند و این آغاز یک تحول بزرگ در زندگی انسان‌هاست. امام باقر (ع) فرمود: هنگام ظهور امام زمان (عج)، خداوند دست رحمت خود را بر سر تمام بندگانش قرار می‌دهد و از این طریق عقل های مردم تمرکز شده و تکامل پیدا می‌کند. (کلینی، ۱۴۰۷، ج. ۱، ص. ۲۵)
یکی از مهم‌ترین راه‌های رشد انسان و جوامع انسانی، علم و دانایی است و بزرگترین دردها و چالش های زندگی بشر، به جهل و نادانی او برمی‌گردد. تحول اساسی در دوره ظهور امام زمان (عج)، پیشرفت انسان ها در عرصه علم و دانش است. در سایه حکومت امام، علم بشر به شکوفایی می‌رسد بلکه بشر به سرچشمه هایی از علم دست می یابد که هرگز پیش از آن ندیده بود بلکه علم حقیقی و مفید را نمی شناخت. امام مهدی (عج) که وارث علوم همه پیامبران است درهای علوم حقیقی را به روی مردم خواهد گشود.
در روایتی از امام صادق (ث) گستردگی علم در دوره ظهور امام مهدی (عج) این گونه بیان شده است: «علم ۲۷ جزء دارد، تمام آن چه رسولان آورده اند دو جزء بوده و مردم تا به امروز به جز این دو جزء، چیزی نمی دانند. وقتی قائم قیام فرماید، ۲۵ جزء دیگر علم را خارج ساخته، در بین مردم منتشر می سازد و این دو جزء را هم بدان می افزاید تا به ۲۷ جزء می رسد. (راوندی، ۱۴۰۹، ج. ۲، ص. ۸۴۱)
۲- عدالت اجتماعی: از مهم ترین نیازهای بشر عدالت اجتماعی است که بدون آن جوامع بشری با انواع چالش‌ها و آسیب‌ها مواجه بوده است. در روایات شیعه و سنی مهدی (عج) به عنوان منجی بشر از بی عدالتی ها معرفی گردیده است بنابراین از جمله دستاوردهای حکومت حکومت امام مهدی (عج) عدالت اجتماعی در ابعاد گسترده آن است. در برخی از روایات سخن از گستره عدالت مهدوی است که همه زمین را شامل می شود و برخی دیگر از روایات به عمومیت و فراگیری عدالت مهدوی در زمان ظهور اشاره دارد که نشان می‌دهد عدالت همه جایی مهدوی همه افراد را شامل می شود و هیچ انسانی در هر رتبه و مقام و مرتبه که باشد از دایره اجرای عدالت بیرون نخواهد بود.
امام باقر (ع) می فرماید: «زمانی که قائم ما ظاهر شود مال به طور مسای و معادل بین خلق خداوند تقسیم می کند چه اشخاص صالح بوده و چه فاجر باشند.» (صدوق، ۱۳۸۵، ج. ۱، ص. ۱۶۱)
۳- امنیت فراگیر: بی شک امنیت در حوزه‌های مختلف زندگی از مهمترین مولفه های حیات بشر است. در حکومت امام زمان (عج) به دلیل رشد عقل و ایمان مردم، امنیت اجتماعی در حوزه های مختلف مانند سیاست، اقتصاد و فرهنگ ایجاد می شود. یکی از مهمترین حوزه‌های امنیت، امنیت اخلاقی در حوزه ارتباطات اجتماعی است که نتیجه آن زندگی با نشاط، سالم و در مسیر رشد و کمال و قرب الهی است. بر پایه روایات دوران مهدی (عج)، روزگار همدلی و صمیمیت و مهربانی است و انسان‌ها کینه و دشمنی ها را فراموش خواهند کرد. البته این صمیمیت و محبت در حوزه اجتماع، به وحدت و یکپارچگی امت اسلامی منجر می‌شود و در حوزه های فردی و ارتباطات محدود جمعی به حسن سلوک و رفتار اجتماعی منتهی می گردد که هر دو از مهمترین دستاوردهای حکومت امام است که تحول بنیادین در جامعه بشری پدید می آورد. در دولت مهدوی امنیت اجتماعی، همگان را تحت پوشش قرار خواهد داد و ضعیفان نیز از آسیب ها در سلامت خواهند بود.
۴- رفاه مادی: بدون شک یکی از مشکلات بزرگ جوامع بشری فقر و تهی دستی است که آثار سوء فردی و اجتماعی فراوان بر جای می‌گذارد و بسیاری از چالش های اجتماعی به آن برمی گردد. از دستاوردهای مهم اجتماعی حکومت امام مهدی (عج)، رفاه مادی طبقات ضعیف و برخورداری همه مردم از امکانات زندگی است؛ به گونه‌ای که نیازمندی یافت نخواهد شد.

– اصلاح رفتارها

در حکومت عدل الهی، حاکم عادل به دنبال تأمین سعادت دنیوی و اخروی مردم است. بنابراین برنامه‌ها و طرح‌های خود را در جهت تأمین این طرح بزرگ قرار می‌دهد. از مهمترین امور تغییر رویکرد عملی مردم و اصلاح رفتاری ایشان از رهگذر اصلاح الگوی رفتار و نیز تهذیب نفوس است. برخی از مهمترین دستاوردهای حکومت امام عصر (عج) در این بخش بیان نماییم.

۱- احیای سنت های اصیل اسلامی
کار بزرگ امام مهدی (عج) میزان قرار دادن قرآن و سنت است و پس از آن که آراء و اهواء بشر و ملاک و معیار تصمیم‌ها و اقدام‌ها گردیده است. احیای کتاب و سنت در قالب دعاهای امامان درباره امام مهدی (عج) نیز رسیده و مورد تاکید قرار گرفته است. بدیهی است که زنده کردن تعالیم قرآن و سنت پیامبر (ص) و اهل بیت (ع)، راه برای برقراری عدالت حقیقی در همه حوزه‌های خرد و کلان زندگی باز می‌کند و کلید اصلی رسیدن به حیات طیبه است. اما سوال اصلی اینجاست که چه سنت هایی به عنوان ضرورت های اجتماعی امروز بشر مطرح است که مورد غفلت و فراموشی قرار گرفته است: سنت اعتدال و پرهیز از افراط و تفریط، سنت ازدواج آسان، سنت صدقات واجب و مستحب، سنت صله ارحام و ارتباطات اجتماعی
۲- نفی انحراف و بدعت ها
در طول دورانی که بر اسلام گذشته است، انحرافات خطرناکی در دین ایجاد شده است. از مهمترین اقدامات امام عصر (عج)، در نفی انحرافات و بدعت ها می توان به این موارد اشاره نمود: حاکمیت ضابطه به جای رابطه، نفی فرهنگ مصرف گرایی، نفی فرهنگ تجمل‌گرایی، مقابله با ویژه‌خواری کارگزاران، مقابله با اسراف و تبذیر
۳- اجرای حدود و احکام
عدالت قرآنی که اصل و اساس همه خوبی ها و تأمین کننده همه مصالج فرد و جامعه است، از مسیر اجرای احکام و حدود اسلام قابل تحقق است که در جامعه پیش از ظهور تحقق این مهم با موانعی همچون هواپرستی ها و حاکمیت جائران روبروست؛ ولی در جامعه موعود زمینه های این کار بزرگ ایجاد خواهد شد. امام صادق (ع) فرمود: «به خدا قسم برای خدا حرمتی نماند مگر این که هتک شد و به کتاب خدا و سنت پیامبرش در این عالم عمل نشد… (کلینی، ۱۴۰۳، ج. ۳، ص. ۵۳۶)

-ساماندهی روابط اجتماعی

از مهمترین دستاوردهای اجتماعی دوره حکومت امام مهدی (عج)، اصلاح روابط اجتماعی در سطح کلان و بر اساس قواعد قرآن و سنت است که مهمترین آنها عبارتند از تقویت تعاون اجتماعی، تقویت تعهد اجتماعی
۱- تقویت تعاون اجتماعی: از مهمترین عوامل رشد فرد و جامع، پیوستگی و ارتباط و همکاری و همیاری افراد است. نتیجه همکاری های اجتماعی، شکستن بن بست های زندگی در عرصه حیات فردی و اجتماعی است. در روزگار پیش از ظهور به دلیل هواپرستی و خودمحوری و سست شدن بن مایه های دینی و اعتقادی و انحطاط اخلاقی، مسئله تعاون و همیاری و دستگیری افراد از یکدیگر همواره رو به ضعف و کمی است؛ ولی در زمان ظهور این روند غلط اصلاح گردیده و همکاری و همراهی مومنان با یکدیگر در امور خرد و کلان تقویت می گردد.
امام باقر (ع) فرمود: «زمانی که قائم ما قیام کند و رفاقت به وجود آید، مرد بیاید از کیسه برادرش نیاز خود را بر دارد در حالی که او را منع نکند. (مفید، ۱۴۱۳، ص. ۲۴)
۲- تقویت تعهد اجتماعی: در پرتو فرهنگ منحط غربی، حس مسئولیت نسبت به یکدیگر در اجتماعات اسلامی بسیار ضعیف شده و بی مسئولیتی و بی تفاوتی نسبت به اجتماع و افراد آن تبدیل به یک ارزش گردیده است. در حالی که از نظر اسلام و بر اساس تعالیم قرآن، امت اسلامی به دلیل احساس مسئولیت اجتماعی، به عنوان بهترین امت معرفی گردیده است. «کنتم خیر امه اخرجت للناس تأمرون بالمعروف و تنهون عن المنکر» (آل عمران: ۱۱۰) که باید با هم ارتباط منطقی و صحیح داشته باشند و در این رابطه، یکدیگر را تکمیل نمایند.
در حکومت امام مهدی (عج) که از مهم‌ترین اقدامات آن احیای ارزش های قرآنی و سنن نبوی است، امر به معروف و نهی از منکر به عنوان راهکار اصلی اصلاح جامعه ترویج خواهد شد و این روش نیکو از حاکمان شروع گردیده به همه امت منتقل خواهد شد.