نشست علمی-تحقیقی «عاشوراشناسی از دیدگاه اندیشوران معاصر»، شامگاه پنجشنبه، دوم مردادماه در تالار علامه حکیمی مجموعه فرهنگی امام صادق (ع) میبد برگزار شد.
۲۰ مقاله علمی توسط پژوهشگران مجموعه فرهنگی امام صادق (ع)، با موضوع «عاشورا شناسی از دیدگاه اندیشوران معاصر» نگاشته شده بود که در این مقالات اهداف امام حسین (ع) و علل و عوامل واقعه عاشورا را از منظر بزرگانی چون علامه حکیمی، علامه جعفری، شریعتی، شهیدی، آیینه وند، علایلی و … بررسی شده است. در ابتدای این نشست چکیده سه عنوان از مقالات رسیده به نشست، توسط نویسندگان ارائه شد. مقالات ارائه شده با عناوین «عوامل شکل گیری قیام عاشورا در نگاه دکتر صادق آیینه وند» توسط مهدیه روحبخش، «عاشورای حسینی از دیدگاه علامه جعفری» مقاله مشترک خانمها فاطمه حیدریه و ناهید احمدی، که توسط نویسنده اول ارائه شد و «قیام امام حسین (ع) از نگاه دکتر غلامحسین زرگری نژاد» توسط جواد اسلامی حسن آبادی ارائه گردید. مجموعه چکیده مقالات در کتابی با عنوان همین نشست و با مقدمه دکتر سید حسین نقیبی زاده، در قطع خشتی کوچک و در ۵۵ صفحه تدوین و منتشر گردید. هم چنین کلیپی حاوی نمایش و خوانش عناوین و جملات کلیدی از عناوین بیست گانه مقالات عاشورا شناسی، پیرامون دیدگاه ۲۰ تن از نام برداران عرصه اندیشه دینی معاصر، تهیه شده توسط پژوهشگران مجموعه؛ رحیمی و اسلامی، در مدت ۱۰ دقیقه برای حاصران به نمایش گذاشته شد.
در ادامه دکتر محسن الویری سخنرانی خویش را با موضوع «رویدادبودگی، اسطوره گونگی و تمدن وارگی عاشورا» ایراد کرد.
ایشان سخنان خویش را چنین آغاز نمود که در پرداختن به رخدادهای مهم تاریخی، مانند عاشورا، دو مسئله مطرح است: زاویه دید، سطح تحلیل. این استاد برجسته تاریخ تمدن اسلامی در ادامه افزود:
در مورد عاشورا زوایای دید متعددی مطرح است. چنانکه می توان آن واقعه را در سطوح متعددی نیز بررسی نمود.
رویدادبودگی عاشورا، یکی از سطوح تحلیلی عاشوراست. یعنی باید به عاشورا به منزله یک رویداد نگریست. سطحی ساده و در عین حال بسیار گسترده که پژوهشهای زیادی را به خود اختصاص داده است.
در برابر باور به رویدادبودگی، دو منظر دیگر نیز مطرح می شود. یکی سطح تحلیل جدیدی است که کمتر مورد توجه قرار گرفته است و آن تمدن وارگی است؛ و دیگری زاویه دید تازه‌ای که کمتر به آن پرداخته شده است و آن اسطوره گونگی است.

تمدن وارگی:
نگاه تمدنی، گسترده ترین، پیچیده ترین و وسیعترین سطح مناسبات انسانی است که هم پیشینه را در نظر می گیرد و هم به آینده نظر دارد. نگاه تمدنی از دید جهانی نیز بالاتر است که به موضوعات در سطح کلان می نگرد.
عاشورا به مثابه یک تمدن، ظرفیت و حرف و پیام دارد. عاشورا نمونه ای کوچک شده از تمام تاریخ بشریت است که نه تنها همه گذشته را در بردارد بلکه خط دهنده آینده بشریت است. به لحاظ تمدنی، عاشورا یک تمدن واره است.
اسطوره گونگی:
در زمان کنونی که پیام عاشورا در سطح جهانی دیده شده و با آن همدلانه برخورد می شود و مشارکت می شود، به افق دید جدیدی نیاز داریم. زاویه دیدی که قابل فهم برای مذهب پژوهان جهانی معاصر باشد.
باید عاشورا را به منزله اسطوره گونه ای نگاه کرد. آرمانهایی در عاشورا اتفاق افتاده که انگار اسطوره ای را می نگری. اسطوره هایی که نماد از خودگذشتگی و ایثار هستند و کجا بهتر از عاشورا می توان وارستگی و از خودگذشتگی و ایثار و سجایای انسانی را دید؟
برای عاشورا از واژه «اسطوره گونگی» استفاده کرده ایم نه اسطوره ای. چون اسطوره ها در خیلی موارد تخیلی هستند و غیرحقیقی. اسطوره گونگی یعنی حقیقتی آنچنان والا که مشابه اسطوره اند. گویی اسطوره ای است ولی اسطوره نیست.
الویری با بیان این نکته که عنوان سخنرانی اش را از کتاب دکتر علی شریعتی «حقیقتی بر گونۀ اساطیر» که معمولاً با نام « علی (ع) حقیقتی بر گونه اساطیر» شناخته می شود الهام گرفته است، تاکید کرد که سخنان من درباره اسطوره گونگی است نه اسطوره گی! چرا که بسیاری از اسطوره ها خیالی هستند، اما اسطوره گونگی به این معناست که عاشوراییان در عین اینکه حقیقت اند اما بقدری والا هستند که گویی از جنس اسطوره ها به حساب می آیند.
از ویژگی های اسطوره ها، رمزآلودگی و نمادین بودن است. اسطوره ها سرشار از رمزها هستند و با ابرانسان ها پیوند دارند، وجه مناسکی دارند، پیوند عمیقی با احساس دارند، با خلقت پیوند دارند؛ اسطوره ها در امور اجتماعی خالقند، خالق ارزشهای اجتماعی.
کارکردهای اسطوره:
دکتر الویری در مورد کارکردهای اسطوره نیز چنین گفت:
مهمترین وجه کارکرد اسطوره، معنابخشی است، به زندگی و مفاهیم و به پدیده های طبیعی معنا می دهند، بین عالم طبیعی و استعلایی پیوند برقرار می کنند، دوران گذار را آسان می کنند، انسان را وصف می کنند و موقعیت انسان را تبیین می نمایند.
وی سپس پیامدهای اسطوره گونگی عاشورا را این گونه برشمرد:
– رمزگشایی از عاشورا.
– نحوه معرفی ابرانسانها؛ که معرفی ابرانسان ها، معرفی تازه ای از شخصیت های کربلا به دست می دهد.
– آفرینش های اجتماعی اسطوره های کربلا.
– مناسک که لازمۀ بقای اسطوره است؛ پایش و پیرایش مناسک؛ از این منظر که مناسک چقدر می تواند یک اسطوره را زنده نگه دارد، مبحث تازه ای است.
– پیوند بین عالم طبیعت و عالم استعلایی.
– وصف انسان؛ انسانی که در عاشورا حضور دارد، در جبهه حق یا باطل، کیست و وجه اشتراک آنها چیست؟
– اسطوره گونگی عاشورا به دلیل پیوند با احساس، فضای خوبی را برای پیوند هنر با عاشورا فراهم می کند.
– معنابخشی که در همه ابعاد است.
در پایان دکتر الویری به سؤالات حاضرین در جلسه پاسخ داد.
نشست عاشورا شناسی از دیدگاه معاصران، با اجرای خانم انصاری و به مدت زمان یک ساعت و چهل پنج دقیقه ادامه یافت و در خاتمه با دعای فرج و صلوات بر پیامبر و خاندان(ص) و پذیرایی از میهمانان پایان پذیرفت.